مهندسی دریا

سال ۱۸۰۷ وقتی نخستین کشتی بخار آمریکا بدون بادبان و پارو در جهت مخالف باد و جریان آب از رودخانه “هودسون” بالا رفت. کلیه ملوانان و دریانوردان که برای تماشای این چیز عجیب به ساحل رودخانه آمده بودند، دانستند که آنچه در برابر دیدگانشان در حال حرکت است، بزودی جهان آنها را دگرگون خواهد کرد.

آنها دانستند که دیگر ساخت و تعمیر یک کشتی، یک فن نیست بلکه یک علم است و هدایت و حفظ چنین کشتی ای نیازمند اطلاعات علمی دقیق و بسیاری می باشد و اکنون که نزدیک به دو قرن از آن زمان می گذرد ما با ناو هایی روبرو هستیم که گاه نزدیک به ۳۴۰ متر طول و ۸۰ متر عرض دارند. شهر های شناوری که بدون شک ساخت، هدایت و مدیریت آن ها دانش بسیاری را می طلبد. دانشی که نمی توان به تجربه و با گذر ایام فرا گرفت بلکه نیاز به تحصیلات کلاسیک و دانشگاهی دارد.

نیازی که منجر به تولد رشته مهندسی دریا شده است.رشته مهندسی دریا در کشور ما نیز با این که نو پا است دارای اهمیت و جایگاه ویژه ای است چرا که کشور ما در حدود ۲۶۰۰ متر مرز آبی دارد که ۲۰۰۰ کیلومتر آن در جنوب کشور و به آب های آزاد دنیا متصل است. اهمیت این مرز آبی زمانی مشخص می شود که بدانیم از بین راههای حمل و نقل زمینی، هوایی و دریایی، حمل و نقل دریایی مقرون به صرفه تر است و به همین دلیل ۹۰% صادرات غیرنفتی و تقریباً تمامی صادرات نفتی کشور به وسیله کشتی ها صورت می گیرد. همچنین توسعه ناوگان دریایی علاوه بر حمل و نقل کالاهای مورد نیاز کشور، عامل حضور کشور ما در بازار حمل و نقل بینالمللی و کسب درآمدهای ارزی بیشتری میگردد. این رشته دارای سه گرایش مهندسی کشتی، کشتی سازی و دریانوردی است.

گرایش مهندسی کشتی
مهندسین کشتی به عنوان مدیر فنی کشتی؛ مسؤول تعمیر، نگهداری و راه اندازی موتور کشتی هستند و به همین دلیل دانشجویان این رشته پس از آموزش های تئوری یک دوره کارآموزی را بر روی کشتی های اقیانوس پیما در خارج از کشور می گذرانند.

درس های این رشته در طول تحصیل
● دروس مشترک در گرایش های مختلف مهندسی دریا
ریاضی، معادلات دیفرانسیل، محاسبات عددی، فیزیک مکانیک، فیزیک، شیمی و خواص مواد، مبانی مهندسی برق، رسمی فنی، استاتیک، دینامیک، مقاومت مصالح، ترمودینامیک، مکانیک سیالات، طراحی اجزاء و ماشین، انتقال حرارت، کنترل اتوماتیک

● دروس تخصصی گرایش مهندسی کشتی
شناخت کشتی، الکترونیک ارتباطات، آرشیتکت کشتی، کمک های اولیه، دریانوردی و ملوانی، ماشین دریایی، صافی های فرعی، سیستم های انتقال قدرت

گرایش مهندسی کشتی سازی
کشتی سازی یک رشته بین رشته ای است زیرا در ساخت یک کشتی، تخصص های متعددی مانند مکانیک، عمران، برق، متالورژی و … مورد نیاز است. در این میان مهندس کشتی ساز، مسؤولیت طراحی، محاسبات مربوط به بدنه کشتی، ساخت و نظارت بر ساخت کشتی و تعمیرات آن را برعهده دارد. در واقع هدف مهندسی کشتی سازی، طراحی کشتی ها به نحوی است که توانایی حمل مقدار معینی بار و مقاومت و حرکت در دریای متلاطم را داشته باشد و با سرعت معینی حرکت کند. گفتنی است که با به میدان آمدن کشتی های تندرو با بدنه های جدید و روش های جذب انرژی حاصل از جزر و مد امواج آب، افق های جدیدی را در این زمینه گشوده است.

● دروس تخصصی مهندسی کشتی سازی
تکنولوژی کشتی، تحلیل سازه ها، آرشیتکت کشتی (استاتیک)، آرشیتکت کشتی (مکانیک)، ماشین های محرکه، مهندسی دریا، فیزیک موج، علم مواد و شناخت فلزات، ریاضیات مهندسی. (بسیاری از درسهای این گرایش همراه با آزمایشگاه یا کارگاه است).

گرایش دریانوردی
هدایت و رهبری کشتی و مدیریت نیروی انسانی شاغل بر کشتی وظیفه یک مهندس دریانوردی است. به همین دلیل استادان رشته مهندسی دریا معتقدند که این رشته را نباید یکی از گرایش های مهندسی دریا به شمار آورد چرا که یک مهندس دریا به عنوان کاپیتان کشتی مسؤولیت راهبری و مدیریت کشتی را برعهده دارد و حرفهاش یک کار فنی یا مهندسی نیست. دانشجویان دریانوردی با این که تاحدودی مسایل فنی را می خوانند ولی مقدار قابل توجهی از درس هایشان ارتباطی با مسایل فنی ندارد. برای مثال مطالعه آب و هوا، جغرافیا و چگونگی یافتن مسیرها از جمله درس های این گرایش است که ارتباطی با دروس رشته های مهندسی ندارد.

توانایی های لازم
یک مهندس کشتی یا دریانوردی به دلیل سفرهای دریایی گاه ماه ها در کنار خانوادهاش نیست. همچنین یک مهندس کشتی سازی نیز باید خود را برای محیط های ساحلی تطبیق بدهد. به همین دلیل قبل از پذیرش نهایی در رشته های فوق از دانشجویان این گرایش آزمایشات پزشکی کامل به عمل می آید که در این میان سلامت دانشجویان دریانوردی بطور دقیق سنجیده می شود چون این دسته از دانشجویان نباید ناتوانی هایی نظیر کوررنگی داشته باشند. از نظر علمی نیز دانشجویان مهندسی دریا در هر سه گرایش باید در دروس ریاضی و فیزیک قوی بوده و به زبان انگلیسی مسلط باشند. گفتنی است داوطلبان دختر از میان گرایش های مهندسی دریا تنها می توانند گرایش مهندس کشتی سازی را انتخاب نمایند.

موقعیت شغلی در ایران
دانشجویان مهندسی کشتی بنا بر سفارش ارگان های خاصی همچون “شرکت کشتی رانی جمهوری اسلامی ایران” پذیرفته می شوند و از همان ابتدا بورسیه نهادهای دریایی می باشند و در نتیجه آینده شغلی آنها تضمین است. در مورد موقعیت شغلی فارغ التحصیلان مهندسی کشتی سازی نیز باید گفت تنها اگر کارخانه کشتی سازی “صدرا” در بوشهر با تمام ظرفیت خود راه اندازی شود، نیاز به ۳۰۰ الی ۴۰۰ فارغ التحصیل مهندسی کشتی سازی دارد. کارخانه “نکا” در شمال و “اروندان” در خلیج فارس نیز از دیگر کارخانه های مهم کشتی سازی ایران هستند. علاوه بر کارخانه های فوق مهندس کشتی ساز می تواند در سازمان بنادر و کشتی رانی، وظیفه ساخت سکو های شناور را برعهده گرفته یا به عنوان مهندس ناظر بر حـُسن اجرای طرح های اجرایی نظارت کند و بالاخره در صنایع دریایی به کارهای تحقیقاتی بپردازد. فارغ التحصیلان گرایش دریانوردی نیز بورسیه ارگان های دریایی کشور هستند و پس از آن که بر روی آب های خارج از کشور دوره کارآموزی خود را گذراندند، در ناوگان ارگان بورس دهنده مثل “کشتی رانی جمهوری اسلامی ایران” و “شرکت ملی نفت کش” مشغول به کار می شوند.